Joan den martxoaren 29an sartu zen indarrean Gizarteratzeko eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren Lege berria (GLZL), 2008tik Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta (DSBE), Etxebizitzarako Prestazio Osagarria (EPO), GLLak eta Gizarteratze Aktiborako Hitzarmenak arautzen zituen legeria guztia ordezkatzen duena.

argilan-eskren prentsa-aurrekoa  

 "Uste sendoa dugu gutxieneko errenta baldintzatuen eta bermatuen ereduen denbora amaitu egin dela. 3 hamarkada baino gehiago dira Euskadin, eta 4 hamarkada baino gehiago Europako herrialde batzuetan, eredu horiekin esperimentatuz eta, kasu guztietan, emaitza komun bat lortuz: ez dira pobreziarekin amaitzeko gai."

NAHIKOA DA PERTSONA POBREAK JAZARRI ETA KRIMINALIZATZEAZ

Joan den martxoaren 29an sartu zen indarrean GIZARTERATZEKO ETA DIRU SARRERAK BERMATZEKO EUSKAL SISTEMAREN LEGE berria (GLZL), 2008tik DIRU-SARRERAK BERMATZEKO ERRENTA (DSBE), ETXEBIZITZARAKO PRESTAZIO OSAGARRIA (EPO), GLLak eta GIZARTERATZE AKTIBORAKO HITZARMENAK arautzen zituen legeria guztia ordezkatzen duena.

2023an, Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta jasotzen duten eta eskatzen duten pertsona pobreen jazarpen eta kriminalizazio kanpainarik basatiena eta gupidagabeena egiten ari dira. Materialki, Ertzaintza ari da hori egiten, etxeetan aurkezten baita, eta, kasu gehienetan, etxeko bortxaezintasuna eskubide konstituzional gisa bermatzeko lege-araudia urratzen baitu. Ertzaintzak ez du bere ikuskapena babesten duen Lanbideren dokumentua erakusten; zuzenean sartzen da etxebizitzetara, aldez aurretik baimenik eskatu gabe; etxeko gela guztiak berrikusten ditu, bainugelak barne; geletako armairuetan dauden jantziak arakatzen ditu; bidegabeko galderak eta iruzkinak egiten ditu, polizia-galdeketa bati dagozkionak, administrazio-ikuskapen bati dagozkionak baino gehiago; eta abar.

Ertzaintza kanpaina hau egin duen agentea bada ere, kanpaina abian jarri izanaren arduraduna Lanbide da.Eta berdin gertatzen da diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen duten pertsonengan izaten ari den ondorioekin; izan ere, ikuskapenek eragiten dieten shocka jasan behar izateaz gain, diru-sarrerak bermatzeko errenta etenda ikusten dute, batzuetan kautelaz eta beste batzuetan a posteriori ikuskapenetatik. Etendura horiek, gehienetan, legez kanpokoak dira, baina hilabeteak beharko dituzte prozedura administratibo eta judizial amaigabeen ondoren legez kontrakoak direla frogatu ahal izateko. Hilabete horietan, hileko DSBEarekin gaizki bizi diren bizikidetza-unitateak bizirauteko beharbeharrezkoak zaizkien diru-sarrerarik gabe geratzen dira.

Ez dakigu, LSVGII berria indarrean sartzearekin batera, Ertzaintzak etxebizitzak ikuskatzeko egiten duen kanpaina eten egingo den edo mantendu egingo den. Baina badakigu lege berrian jasotako araudia diseinatuta dagoela, ez bakarrik diru-sarrerak bermatzeko euskal sistemaren prestazioetara jo behar duten pertsona pobreen egungo jazarpen- eta kriminalizazio-politikari eusteko, baizik eta hura zabaltzeko eta sakontzeko.

Izan ere, LSVGIIren artikuluen irakurketan oinarrituta, diru-sarrerak hiru hilean behin aurkezteko betebeharra ezartzen da, eta Lanbidek edozein kontrol egiteko ahalmena du, egokitzat jotzen duen unean eta arrazoiengatik. Baina, gainera, Lanbidek bere kontrolak eta berrikuspenak ebatzi behar dituen aldiak 6 hilabetera arte luza daitezke.

Aurreko guztia kezkagarria bada, askoz ere kezkagarriagoa da bermatutako gutxieneko errenten sistema horren legediaren hiru hamarkada baino gehiagotan lehenengo aldiz IKUSKAPEN KIDEGO berri bat ezarri izana. Kidego horrek, hasierako plantilla 25 pertsonakoa izanik, egokitzat jotzen dituen zehapen-proposamenak kontrolatu, ikuskatu eta egitea du helburu (bide batez, orain artekoak baino zehapen askoz ere zigortzaileagoak). Lege berriak agintaritzaren agente izaera ematen dien ikuskapen-ahalmenen artean sartzen da bizilekurako sarbidea.

ARGILAN-ESK, ziur gaude pobreziaren aurkako edozein sistemak, eskubide subjektiboa bizirauteko beharrezkoak diren diru-sarrerekin lotzera eta gero eta gehiago diren baldintzak eta betebeharrak betetzera jotzen duenak, gero eta gehiago direla. Administrazioak aplikazio errepresiboagoaren alde egiten du, eta ikuskapen-, kontrol- eta zehapen-lanak egiten ditu, gero eta zabalagoak eta giza eskubideen inbaditzaileagoak, gure gizarteko pertsona guztiak babestu behar dituztenak, baita.

Hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoan pobreziari aurre egiteko dagoen sistemak 34 urte iraun ditu, eta, gainera, sistema hori ez da gai izan hura amaitzeko. Horregatik, duela urte asko, erabat desberdina den beste eredu bat ezartzea beharrezkoa dela defendatzen ari gara.

Oinarrizko Errenta batean oinarritutako eredua, herritar guztiei emango litzaiekeena inolako baldintzarik edo betebeharrik gabe, izaera unibertsalarekin, bai eta norbanakoari dagokionez ere. Horrelako eredu bat bakarrik izango litzateke gai, pobreziarekin amaitzeaz gain, pertsona pobreek jasaten dituzten jazarpen- eta kriminalizaziomadarikazioak gainditzeko, pobreak izate hutsagatik.